Editörün Notu: bu yazı ile diğer sayfalarda yer alan “Avrupa Yapay Zeka Yazıs Yürü giriyor” yazısı arasında bazı tekrarlar söz konusu olabilir.
Yapay zekanın sağlık, üretim ve eğitim gibi çeşitli alanları iyileştirme potansiyeli olmasına rağ
men, hem bireyler hem de toplumun tamamı için haksız ve istenmeyen sonuçlara yol açma riski vardır. Örneğin, yapay zeka sosyal manipülasyon için kullanılabilir, sosyal önyargıları güçlendirebilir ve sosyoekonomik eşitsizliği artırabilir.
Bu tür riskleri ortadan kaldırmak, zararlı sonuçları önlemek ve yapay zeka sistemlerinin güvenliğini ve şeffaflığını sağlamak amacıyla Avrupa Birliği, “Yapay Zeka Yasası” (bundan böyle “AB Yapay Zeka Yasası” olarak anılacaktır) adı altında kapsamlı bir mevzuat çıkarmaya karar vermiştir.
12 Temmuz 2024’te, AB YZ Yasası Avrupa Birliği Resmi Gazetesi’nde yayım
landı ve bu, ilk Avrupa YZ yasasının yürürlüğe girmesine geri sayımın başlangıcını işaret etti. Yasa 1 Ağustos 2024’te yürürlüğe girecek ve ilk hükümler Şubat 2025’ten itibaren şirketler için zorunlu hale gelecek. Bazı yüksek riskli YZ sistemleri hariç olmak üzere tüm yasa 1 Ağustos 2026’dan itibaren geçerli olana kadar sonraki aylarda daha önemli düzenlemeler takip edecek.
AB Yapay Zeka Yasası’nın kabul edildiği ve artık resmi mevzuat haline geldiği göz önüne alındığında, yapay zeka tabanlı sistemler geliştiren ve dağıtan şirketlerin AB Yapay Zeka Yasası’na nasıl uyacaklarını ve yasal işlem ve ağır para cezalarından nasıl kaçınacaklarını anlamaları gerekiyor.
Bu makale, AB Yapay Zeka Yasası’nda yeni düzenleyici mevzuatın yürürlüğe girmesine ilişkin zaman çizelgesine genel bir bakış sunmaktadır.
Avrupa Yapay Zeka Yasası nedir?
AB YZ Yasası, yapay zeka konusunda dünyadaki ilk kapsamlı kıta mevzuatıdır . Yasa, YZ sistemlerinin güvenli ve şeffaf olmasını ve AB’deki tüketicilerin risklere maruz kalmamasını sağlamayı amaçlamaktadır. AB YZ Yasası, bu hedefleri takip ederken YZ sektöründe inovasyonu ve yatırımı teşvik etme ihtiyacını da kabul eder ve bu hedefler arasında bir denge kurmaya çalışır.
AB Yapay Zeka Yasası’nın mevzuat metni bu nedenle yapay zeka sistemlerinin düzenlenmesinde risk temelli bir yaklaşım benimsiyor ve yapay zeka sistemlerini dört farklı kategoriye ayırıyor:
- Kabul edilemez risk
- Yüksek risk
- Sınırlı risk
- Düşük risk
Risk kategorisine bağlı olarak bir yapay zeka sistemi otomatik olarak yasaklanır veya daha az katı veya daha katı gerekliliklere tabi tutulur. (Editör Notu: Burada belirtilen riskler ile ilgili başka bir yazı diğer sayfalarda yer almaktadır.)
AB Yapay Zeka Yasası’ndan kimler etkileniyor?
Hangi kuruluşlar kanun kapsamındadır?
AB YZ Yasası , AB’deki tüketicilere sunulanYZ sistemlerinin geliştirilmesi, tanıtımı, satışı, dağıtımı ve kullanımında yer alan tüm tarafları kapsamayı amaçlamaktadır . YZ Yasası’nın 1. maddesi,YZ sistemlerinin sağlayıcılarının, ürün üreticilerinin, ithalatçılarının, dağıtıcılarının ve tedarikçilerinin Avrupa YZ Yasası kapsamına girebileceğini öngörmektedir.
Özellikle, AB Yapay Zeka Yasası, AB tüketicilerine yapay zeka sistemleri tedarik eden Avrupa Birliği dışındaki kuruluşlar için de geçerli olacaktır.
Ayrıca, AB YZ Yasası, YZ Yasası’nın uygulanabilirliği için herhangi bir ciro veya kullanıcı eşiği belirlenmemiştir. Bu nedenle, tüm kuruluşlar yeni yükümlülükleri göz önünde bulundurmalı ve YZ sistemlerinin AB YZ Yasası kapsamına girip girmediği konusunda tavsiye almalıdırlar.
Kanun aşağıdakileri uygulama kapsamı dışında bırakmıştır :
- Yalnızca bilimsel araştırma amacıyla kullanılan yapay zeka modelleri veya sistemleri
- Yapay zeka sistemlerinin yalnızca ev içi faaliyetler için kullanımı
- Yalnızca savunma veya askeri amaçlarla kullanılan yapay zeka sistemleri
Avrupa AI Yasası’na ilişkin ücretsiz beyaz belgeyi indirin. İçinde, şirketlere ilk Avrupa AI mevzuatının sonuçları ve temel hükümleri hakkında özlü bir açıklama sunulmaktadır. AB Yapay Zeka Yasası Beyaz Bülteni
Yapay Zeka sistemi nedir?
Avrupa Yapay Zeka Yasası, yapay zeka sistemlerinin sağlayıcıları, tedarikçileri, dağıtıcıları ve ithalatçıları için geçerli olduğundan, belirli bir aracın veya hizmetin yapay zeka sistemi tanımına girip girmediğini belirlemek önemlidir.
Yapay Zeka Yasası Tasarısı’nın 3. maddesinde yapay zeka sistemleri, “Değişen derecelerde özerklikle çalışmak üzere tasarlanmış ve bir kez devreye alındığında uyarlanabilirlik gösterebilen ve aldığı girdilerden açık veya örtük hedeflere yönelik çıkarımlarda bulunarak fiziksel veya sanal ortamları etkileyebilecek tahminler, içerikler, öneriler veya kararlar gibi çıktıları nasıl üreteceğini çıkarabilen makine tabanlı bir sistem” olarak tanımlanmaktadır.
Bu tanım, biyometrik tanımlama sistemleri ve sohbet robotları gibi geniş yelpazedeki yapay zeka sistemlerini kapsıyor ancak basit yazılım programlarını kapsamıyor.
Risk kategorileri ve farklı yükümlülükler:
AB Yapay Zeka Yasası’na göre, yapay zeka sistemleri için dört farklı risk kategorisi bulunuyor ve kategoriye bağlı olarak farklı yükümlülükler tanımlanmaktadır.
Kategori 1: Kabul edilemez risk
YZ Yasası’nın 5. maddesi otomatik olarak yasaklanan yapay zeka uygulamalarını listelemektedir. Bu nedenle, bir kuruluş bu yasaklı YZ sistemlerini dağıtmamalı, sağlamamalı, piyasaya sürmemeli veya kullanmamalıdır. Bunlar şunları içerir:
- Tahmini polislik için yapay zeka sistemlerinin kullanımı
- Gerçek zamanlı biyometrik tanımlama sistemleri
- Yüz tanıma veri tabanları oluşturmak için internetten veya video gözetim sistemlerinden yüz görüntülerinin hedefli okunması
- İşyerinde insanların duyguları hakkında sonuçlar
Kategori 2: Yüksek risk
Yüksek riskli YZ sistemleri yasaklanmamıştır, ancak sıkı yükümlülüklere uyulmasını gerektirir. YZ Yasası’nın 29. maddesi, yüksek riskli bir YZ sistemi konuşlandırırsanız veya kullanırsanız, kullananlara aşağıdaki yükümlülükleri yüklemektedir.
- Temel haklara ilişkin risk değerlendirmesinin yapılması
- Yüksek riskli YZ sistemlerini izlemekten sorumlu personel için eğitim ve destek
- Bu sistemler tarafından otomatik olarak oluşturulan günlüklerin tutulması
Kategori 3: Sınırlı risk
Bu kategori, yüksek riskli kategoriden daha az katı yükümlülüklere sahip olan chatbot’lar ve deepfake oluşturucular gibi daha düşük riskli AI sistemlerini içerir. Bu kategoride bir YZ sistemi dağıtır, sağlar veya kullanılırsa, kullanıcıları bir YZsistemiyle etkileşimde bulundukları konusunda bilgilendirmeli ve ayrıca tüm ses, video ve fotoğraf kayıtlarını YZ tarafından oluşturulduğu şeklinde etiketlenmelidir.
Kategori 4: Minimum risk
Bu kategorideki yapay zeka sistemleri herhangi bir yükümlülükle ilişkilendirilmemekte olup spam filtreleri ve öneri sistemleri gibi sistemleri içermektedir.
AB Yapay Zeka Yasası ne zaman yürürlüğe girecek?
AB yasa tasarısı , yürürlüğe girmesinden iki yıl sonra , 2 Ağustos 2026’da yayınlanacak . AB YZ Yasası’nın Avrupa Parlamentosu tarafından Nisan 2024’te kabul edilmesinin ardından, YZ Yasası AB Resmi Gazetesi’nde yayınlanmasının ardından 2 Ağustos 2024’te yürürlüğe girdi.
Ancak bu kuralın istisnaları da bulunmaktadır :
Örneğin, kabul edilemez risk taşıyan yapay zeka sistemlerinin yasaklanmasına ilişkin hüküm 6 ay sonra (2 Şubat 2025) yürürlüğe girecektir.
Ayrıca, yüksek riskli yapay zeka sistemlerine ilişkin yükümlülükler ancak 36 ay sonra (2 Ağustos 2027) yürürlüğe girecek ve bu da şirketlere hazırlık için ek süre tanınacaktır.
Uygunsuzluk durumunda yaptırımlar
Yapay Zeka Yasası’na uyulmaması durumunda verilecek cezalar, suçun niteliğine ve uyulmamasının derecesine ve türüne göre değişmektedir.
Yasaklanmış YZ sistemleri söz konusu olduğunda, para cezaları 35 milyon avroya veya yıllık cirolarının %7’sine kadar çıkabilir. Yanlış beyanda bulunan herkes 7,5 milyon avroya veya yıllık cirolarının %1,5’ine kadar para cezasına çarptırılabilir.
Avrupa Yapay Zeka Yasası’nın kabulüne ilişkin zaman çizelgesi (Temmuz 2024 itibari ile)
| Tarih | Dönüm noktası |
| 21 Nisan 2021 | AB Komisyonu Yapay Zeka Yasası’nı öneriyor |
| 6 Aralık 2022 | AB Konseyi, hukukun genel yaklaşımını oybirliğiyle benimsedi |
| 9 Aralık 2023 | Avrupa Parlamentosu müzakerecileri ve Konsey Başkanlığı nihai versiyon üzerinde anlaştı |
| 2 Şubat 2024 | AB Bakanlar Konseyi, AB Yapay Zeka Yasası’na ilişkin yasa tasarısını oybirliğiyle onayladı |
| 13 Şubat 2024 | Parlamento komiteleri yasa tasarısını onayladı |
| 13 Mart 2024 | AB Parlamentosu yasa tasarısını onayladı |
| 12 Temmuz 2024 | Kanunun Avrupa Birliği Resmi Gazetesi’nde yayımlanması |
| 2 Ağustos 2024 | Kanunun yürürlüğe girmesi |
| 2 Şubat 2025 | Kabul edilemez risk taşıyan YZ sistemlerine yasak |
| 2 Mayıs 2025 | Davranış kuralları uygulanır |
| 2 Ağustos 2025 | Genel Amaçlı Yapay Zeka için yönetim kuralları ve yükümlülükler geçerli hale geliyor |
| 2 Ağustos 2026 | AB Yapay Zeka Yasasının Yapay Zeka sistemleri için uygulanmasının başlangıcı (Ek III dahil) |
| 2 Ağustos 2027 | Tüm risk kategorileri için AB AI Yasasının tamamının uygulanması (Ek II dahil) |
Avrupa Yapay Zeka Yasası: Şirketler için fırsat ve zorluk
Yakında çıkacak olan Avrupa Yapay Zeka Yasası’nın kullanımda olan birçok yapay zeka sistemini kapsaması ve sağlayıcılar, ithalatçılar, satıcılar ve kuruluşlar için geçerli olması muhtemel olduğundan, AB Yapay Zeka Yasası ve yükümlülükleri hakkında zamanında bilgi edinmeleri gerekmektedir.
Örneğin, kuruluşların kullandıkları tüm yapay zeka sistemlerinin ayrıntılı ve güncel bir envanterine sahip olmaları ve her risk kategorisine ilişkin özel yükümlülüklerin tamamen farkında olmaları hayati önem taşımaktadır.
Not: Bu yazının tercümesinde DeepL algoritması kullanılmıştır ve daha sonra revize edilmiştir.
https://www.alexanderthamm.com/en/blog/eu-ai-act-timeline/