“Yapay Zeka Devriminde Yol Almak: Sivil Toplum İçin Tehditler ve Fırsatlar” E-Kitabı Yayında!
Yapay zeka artık yalnızca teknoloji gündeminin değil, toplumsal yaşamın da merkezinde. Dil modellerinden otomatik karar sistemlerine, yüz tanıma teknolojilerinden sosyal medya algoritmalarına kadar uzanan bu geniş dönüşüm, sadece özel sektörü değil; kamu politikalarını, yurttaş haklarını ve sivil toplum alanını da doğrudan etkiliyor.
Peki bu devrim karşısında Türkiye’deki sivil toplum örgütleri, kamu çalışanları, gönüllüler ve hak savunucuları nasıl bir pozisyon almalı? İşte bu soruya kapsamlı, derinlikli ve Türkiye’ye özgü bir perspektifle yanıt veren bir kaynak artık erişime açık: “Yapay Zeka Devriminde Yol Almak: Sivil Toplum İçin Tehditler ve Fırsatlar” başlıklı yeni e-kitap, Özgür Kurtuluş tarafından kaleme alındı ve dijital dönüşüm çağında sivil toplumun sorumluluklarını ve imkânlarını ortaya koyuyor.
Aşağıda Kitabın Giriş bölümü ve İçindekiler Bölümü yer almaktadır.
Kitap okuyuculara ücretsiz olarak sunuluyor. Kitabı indirmek için aşağıdaki linki tıklamak gerekiyor.
Giriş
Yapay zeka (YZ), günümüzün en büyük teknolojik atılımı olarak küresel gündemin merkezinde yer alıyor. Karmaşık görevleri üstlenme kapasitesi – gelişmiş dil işleme yeteneklerinden, karmaşık örüntü tanımaya kadar – onu sınırsız ilerleme ve verimlilik vadeden bir araç olarak sunuyor. Bu çerçevede YZ, çoğu zaman sorunların çözüm anahtarı, teknik bir kurtarıcı olarak lanse ediliyor. Oysa bu yüzeysel iyimserlik, bu kadar güçlü bir teknolojinin barındırdığı derin toplumsal ve siyasal boyutları görmezden geliyor. YZ sadece bir araç değildir; tıpkı önceki sanayi devrimlerinde olduğu gibi, toplumsal düzeni kökten dönüştürebilecek yeni bir paradigma değişimidir.
Türkiye açısından bakıldığında, YZ’nin toplumun gelişimine yapabileceği katkılar yadsınamaz. Ancak bu rapor, popüler anlatının sunduğu steril ilerleme anlatısının ötesine geçmeyi hedefliyor. YZ’yi yalnızca bir teknoloji değil, insan eliyle şekillenen, toplumsal değerlerle harmanlanan, kültürel normlar ve politik tercihlerle yoğrulan karmaşık bir sosyo-teknik sistem olarak ele almak gerekiyor. Bu bakış açısı, YZ’nin yalnızca fırsatlar değil, aynı zamanda topluma gömülü, bağlama duyarlı ve çoğu zaman fark edilmeyen riskler barındırdığını da gözler önüne seriyor. Özellikle Türkiye gibi sosyal dokusu kırılgan, dezavantajlı grupların görünmez kaldığı ülkelerde, bu risklerin ağırlığı daha da artıyor.
Bu metin, genel geçer kaygıların ötesine geçerek, YZ’nin Türkiye’de toplumsal uyum, demokratik katılım ve kırılgan grupların refahı üzerindeki olası etkilerine odaklanıyor. Verimlilik adına yapılan teknolojik atılımların geride bıraktığı eşitsizlikleri, dışlayıcı mekanizmaları ve denetimsiz güç yapılarını vurguluyor. Bu bağlamda, sivil toplum kuruluşlarının ve toplumsal aktörlerin rolüne özel bir önem atfediliyor.
Amaç açık: Türkiye’nin YZ geleceğini insan merkezli, katılımcı, adil ve kapsayıcı bir çerçevede şekillendirmek. Teknolojinin rotasını yalnızca piyasa aktörleri ya da merkezi otoriteler değil; toplumu dönüştürmek isteyen, sorumluluk sahibi sivil aktörler de belirlemelidir. Aksi takdirde, bu devrim, bir fırsat olmaktan çıkar; yeni eşitsizliklerin ve dışlanmaların zemini olur.
Yapay Zeka Devriminde Yol Almak
Bu çerçevede, yapay zeka etiği ya da sorumlu yapay zeka yaklaşımı sivil toplum için bir kılavuz niteliğindedir. Bu yaklaşıma göre, YZ sistemleri 5 başlıkta değerlendirilmelidir:
- Adalet ve Ayrımcılık Karşıtlığı: Yapay zeka sistemleri, eğitim verilerindeki önyargıları öğrenebilir ve bu önyargıları pekiştirebilir. Bu nedenle, algoritmaların insanlara cinsiyet, etnik köken, din veya sosyoekonomik durum temelinde ayrımcılık yapmaması esastır.
- Şeffaflık ve Açıklanabilirlik: Bir yapay zekanın neden belli bir kararı verdiğini anlayabilmek çok önemlidir. Bu, özellikle sağlık, adalet ve kamu hizmetleri gibi alanlarda etik hesap verebilirlik sağlar.
- Sorumluluk ve Hesap Verebilirlik: Bir yapay zeka sistemi hatalı karar verdiğinde, bu hatadan kim sorumlu olacak? Geliştiricilerin, kullanıcıların ve kurumların rolleri netleştirilmelidir.
- Gizlilik ve Veri Koruma: Yapay zeka büyük miktarda kişisel veriye ihtiyaç duyar. Bu verilerin güvenli bir şekilde toplanması, saklanması ve işlenmesi etik açıdan temel bir gerekliliktir.
- İnsan Merkezlilik ve Otonomi: Yapay zeka insan kararlarının yerini almamalı, onları desteklemelidir. İnsanların iradesi ve kontrolü, her zaman sistemin merkezinde kalmalıdır.
İçindekiler
Giriş
- Geçmişin Yankısı: Yapay Zekaya Tarihsel Devrimlerin Işığında Bakmak
- Algoritmanın Ötesi: Yapay Zekayı Sosyo-Teknik Bir Olgu Olarak Anlamak
- Toplumsal Değerler ve Güç İlişkileri: Görünmeyen Algoritmaların Görünür Sonuçları
- Kültürel Normlar ve Siyasi Tercihler: Yapay Zekanın Rotasını Kim Çiziyor?
- Veri Toplumun Aynasıdır – Yapay Zeka Önyargısı Neden Önemli?
III. Labirentin İçinde Yol Almak: Türkiye Toplumu İçin Yapay Zekaya Dair
Özgül Riskler ve Fırsatlar
- Toplumsal Dokunun Yıpranması: Güvenin Aşınması, Söylemin Parçalanması ve Dayanıklılık Yolları
- Gerçekliğin Sınırında: Deepfake’ler ve Güven Erozyonu
- Kişiselleştirilmiş İçerik: Yankı Odaları ve Diyalog Krizi
- Sosyal Hizmetlerde Algoritmik Önyargı: Ayrımcılık mı, Erişim mi?
- Siyaset ve Güvenlik Fay Hatları: Gözetim, Manipülasyon ve Sivil Alanı Savunmak
- YZ Destekli Gözetim: Özgürlüklerin Tehdidi mi, Adaletin Aracı mı?
- Yabancı Müdahale ve Dezenformasyon: Manipülasyon mu, Güçlendirme mi?
- Otonom Sistemler ve Güvenlik
- İlerlemenin Perdesini Aralamak: Kırılgan Gruplar Üzerindeki Yapay Zeka
Etkileri – Riskler ve Fırsatlar
- Sosyal Yardım ve Sağlık Hizmetlerinde Yapay Zeka
- Bilgiye Erişim, İfade ve Katılım
- Adalet Sisteminde Yapay Zeka
- Yapay Zeka, Otomasyon ve İş Piyasaları
- Sivil Toplumun Yön Verici ve Yenilikçi Konumu
- Geleceğe Yön Vermek: Türkiye’de Adil Bir Yapay Zeka Geleceği İçin
Stratejik Gündem
Sonuç: Türkiye İçin İnsan Merkezli ve Adil Bir Yapay Zeka Geleceğine Doğru
Kaynakça