Çeviri: M. Nilgün Ercan
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) tarafından 4-5 Aralık 2024 tarihlerinde Paris’te “YZ için Enerji” ve “Enerji için YZ” temaları etrafında oluşturulan, hükümet temsilcilerinin, akademi, teknoloji şirketleri, enerji sektörü ve sivil toplum örgütlerinden temsilcilerin yer aldığı ve bu alanda ilk sayılacak geniş katılımlı bir Konferans düzenlendi.
Konferans kapsamında 5 Aralık tarihinde yöneticiliğini IEA İcra Direktörü Dr. Fatih Birol’un yaptığı bir yuvarlak masa toplantısı gerçekleştirildi ve özetle aşağıdaki konular üzerinde duruldu:
Diyaloğun artmasına ihtiyaç var: Katılımcılar enerji ile YZ arasındaki bağlantıların giderek arttığının ve YZ’ nin enerji sektöründe henüz belirsizlik taşıyan çok sayıda etkisi bulunduğunun anlaşıldığını, etkin politika ve stratejiler geliştirmek için YZ’ nin enerji alanındaki uygulamaları konusunda daha derin analizler yapılmasına ihtiyaç duyulduğunu belirttiler. Politikaları oluşturanlar, enerji endüstrisi, teknoloji sektörü, finans kurumları ve sivil toplum ile akademi arasında diyalog oluşturma yönünde olanak sağlayan Küresel Enerji ve
YZ Konferansına ev sahipliği yapan IEA’ ya teşekkür ettiler. IEA’nın “YZ için Enerji” ve “Enerji için YZ” alanında yaptığı çalışmalar ve bu konuda 2025’in ilk yarısında yayımlanacak olan rapor sevindirici bulundu. 2025 yılında G7 başkanlığını yürütecek olan Kanada, IEA’ nın karar vericiler ile uzmanlar ve bilim insanlarını biraraya getirme fikrini memnuniyetle karşıladı. Bu Konferansın sonuçlarının Kanada’nın G7 gündemi için yaptığı temel çalışmalarda yer alacağı belirtildi. Kanada, G7 zirvesinde formüle edilecek bir yaklaşım üzerinde, ayrıca, YZ’ nin enerji ihtiyacının daha sorumlu, dirençli ve güvenli şekilde karşılanması ve YZ’ den enerji için yararlanılması konularında G7+sanayiden temsilcilerin katılımıyla çalışma yapmak üzere IEA ile birlikte çalışabileceğini iletti. 2025’te YZ Eylem Zirvesi’ne ev sahipliği yapacak olan Fransa YZ ve enerji bağlamında daha somut vesağlam sonuçlara varmak için IEA sekreteryası ile işbirliği içinde olacaklarını beyan etti. Bir sonraki Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) Enerji, Temiz Enerji ve İnovasyon Bakanlıklarının toplantısına ev sahipliği yapacak Kore de enerji ve YZ ‘nin kesişim alanlarında uluslararası diyaloğu güçlendirmek için bunun bir fırsat olduğunu ve bu konu üzerindeki temel görüşmeleri ilerletmek için IEA ile birlikte çalışmak isteğini bildirdi.
YZ’nin olanaklarının enerji sektörü için olumlu sonuçlar vermesini sağlamak: Enerji sektörünün, enerjinin güvenliği ve fiyatların ödenebilirliği, enerjiye erişim hedeflerine yönelik sürecin gecikmesi, artmakta olan sera gazı emisyonları ve temiz enerji inovasyonu alanındaki ilerlemenin yavaş olması gibi birçok sorunla karşı karşıya olduğu vurgulandı.
Katılımcılar YZ’ nin enerji sektöründeki sorunların çözümünü hızlandırabileceğini kabul etmekle birlikte, bu potansiyelin daha iyi anlaşılması ve ayrıntılandırılması, gereken koşulların belirlenmesi ihtiyacı olduğunu kaydettiler; ayrıca, YZ’ nin çevresel ayak izinin onun pozitif etkilerini çürütmemesini, ülkelerin bu alanda inovasyonu desteklemek için Ar-Ge çalışmalarını öne çıkarmasını ve politikaların ve kullanım modellerinin sektördeki sorunlara cevap bulacak şekilde tasarlanması gerekliliğini işaret ettiler. Bunların yanı sıra, enerji ve YZiçin kalifiye işgücüne olan ihtiyaç dile getirildi.
YZ’ nin enerji sektöründe kapsayıcı olması: Dijital teknoloji alanında günümüzde yaşanan ayrımların aksine enerji sektöründeki YZ’ nin kapsayıcı olmasının, tüketicilerin çıkarlarının korunmasının önemli olduğu katılımcılar tarafından defalarca belirtildi. Sağlam ve güvenilir enerji altyapısı olmayan yükselen ve gelişmekte olan ülkelerin bu teknolojiyi kullanma konusundaki sorunlarına; modelleri oluşturmak ve uygulamak için gereken yüksek kalitedeki veriye erişim konusunda yaşadıkları güçlüklere; adil, düzenli ve eşitlikçi enerji dönüşümünün desteklenmesi hususlarına dikkat çekildi. IEA sekreteryasının, YZ’ nin yükselen ve gelişmekte olan ülkelerin karşılaştığı güçlüklerin çözümü için geliştirilmesine ve uygulanmasına odaklanması istendi.
YZ için enerji: Katılımcılar veri merkezleri ile Enformasyon ve Haberleşme Teknolojileri sektörünün halen küresel elektrik talebinin küçük bir bölümünü oluşturduğunu, ancak dijital hizmetlerin ve YZ’ nin hızlı büyümesi sonucunda, donanım ve yazılımdaki enerji verimliliğinin artmasına rağmen, önümüzdeki yıllarda elektrik talebinin önemli ölçüde yükseleceğini belirttiler. Ayrıca, küresel enerji sistemi bağlamında veri merkezlerinin talebinin düşük kalacağı öngörülse bile, veri merkezlerinin belirli yerlerde yoğunlaşması sonucunda şimdiki durumda dahi şebeke ve üretim tesislerinin planlanması, izin süreçleri ve işletmeye alınmasında baskılar oluştuğuna dikkat çekildi. Bu konuda önemli ekonomik ve çevresel riskler olduğu, özellikle veri merkezlerinin inşa edildiği yerlerde enerji temininin temel sorun olduğu kayda geçirildi; veri merkezlerinin yapım hızının altyapı ve düzenlemeye ilişkin sistemlerde sorun yarattığı ve yapımı daha uzun süren enerji altyapısının geliştirilmesi ile arasında zaman farkı olduğu üzerinde duruldu. Veri merkezlerinin talebini karşılamak için enerji altyapısında bütünleşik planlamaya ve hızlı izin süreçlerine ihtiyaç duyulduğu vurgulandı. Ayrıca, veri merkezlerinin, özellikle su ve e-atıklar olmak üzere yaşam döngüsü kapsamındaki iklim ve diğer çevresel etkilerine de dikkat çekilerek diğer yenilenebilir kaynakların yanı sıra jeotermal enerji ile nükleerin rolüne ve enerjinin verimli kullanılması için atık ısıdan yararlanılmasına işaret edildi.
Veri merkezlerinin elektrik talebinin sürdürülebilir şekilde karşılanması: Katılımcılar veri merkezlerinin bugünkü ve gelecekteki elektrik tüketimine ilişkin belirsizliklere ve projeksiyon yapmayı engelleyen veri boşluklarına dikkat çektiler. Diyalogların derinleşmesi, tanımlamalarda uyum sağlanması, veri toplamanın geliştirilmesi, veri paylaşımı ile düzenlemeye ilişkin ve teknik açıdan en iyi uygulamaların kolaylaştırılması gibi hususlar vurgulandı. Böylelikle bugüne ve geleceğe yönelik senaryolar için veri merkezlerinin yükü, işletme karakteristikleri ve enerji tüketimine ilişkin kavrayışın artacağı belirtildi. Bu amaçla,YZ, Veri Merkezleri ve Güvenli ve Yenilikçi Enerji Dönüşümü Gözlemevi oluşturularak IEA’ nın gönüllülük temelinde ilgili kesimlerle çalışması yönündeki öneri olumlu karşılandı.
Şubat ayında Fransa’da yapılacak olan YZ Eylem Zirvesinin bu çabaları değerlendirmek için bir fırsat olabileceği belirtildi. Veri merkezlerinin elektrik talebinin sürdürülebilir şekilde karşılanması: Katılımcılar veri merkezlerinin ileriye dönük enerji ihtiyacını sürdürülebilir şekilde karşılanabilmesi için gereken planlama, izin süreçleri ve altyapının hazır olması hususlarında iyileşme sağlanmasının önemini vurguladılar; bu alanda enerji ve teknolojik değer zincirleri ile çeşitli resmi yapılar düzeyinde koordinasyonun artmasının gerektiğini belirttiler. Başlıca teknoloji şirketlerinin temiz enerji temin etmeye, inovatif teknolojilere erken aşamada yatırım yapmaya ilişkin çabalarına desteklerini ifade ettiler. Veri merkezlerindeki enerji verimliliğini iyileştirmekiçin gereken teşviklerin, veri merkezlerinin yoğunlaşmanın düşük, yenilenebilir enerjinin yüksek olduğu yerlerde yapılması ve işletilmesinin, veri merkezlerinin iş yükünün zaman ve mekân yönünden esnek olmasının önemine işaret ettiler.
Ayrıca, fırsatlar ve olanakları belirlemek için daha fazla çalışmak gerektiğine işaret edilerek YZ’ nin şebekenin modernizasyonu ve güçlendirilmesi için taşıdığı potansiyele dikkat çekildi; veri merkezlerinin elektrik talebinin, konvansiyonel ve ileri nükleer reaktör tasarımları, ileri jeotermal ve uzun süreli enerji depolama dahil yeni teknolojilerin hayata geçirilmesinde geliştirici bir rol oynayacağına işaret edildi. Ek olarak, yenilenebilir kaynakların şebekeye ve bireysel tüketicilere düşük emisyonlu elektrik teminindeki rolünün önemli olduğu ve projelerin geliştirilmesi için sürekli siyasal destek verilmesine ihtiyaç duyulduğu belirtildi.
YZ ve enerjide inovasyon: Katılımcılar YZ’ nin temiz enerji teknolojileri alanındaki inovasyonu hızlandırmaya yönelik potansiyeline işaret ederek bu konuda batarya teknolojileri ve malzeme bilimleri dahil gelecek vadeden çeşitli örnekler verdiler. Aynı zamanda, teknoloji ve sektör açısından en umut vadeden kullanım alanları ile hükümetler ve endüstri arasındaki işbirliği dahil, bunları gerçekleştirmeye yönelik koşullar konusunda daha iyi bir mutabakata ihtiyaç duyulduğunu kaydettiler. YZ’ nin yeni enerji teknolojilerinde erken dönem inovasyonu hızlandırabileceğini, ancak ticarileşme ve pazarda pay alma konusunda hala aşılması gereken ciddi engellerin olduğunu belirttiler; IEA’ nın, YZ’ nin enerji teknolojilerinde yol açacağı inovasyonu hızlandıracak bir yol haritası oluşturulması yönündeki önerisine ilgi gösterdiler.
YZ ve enerji optimizasyonu: Görüşmelerde, elektrik talebine ve yenilenebilir kaynaklara ilişkin öngörülerden şebekedeki güç akışının yönetimine, talebin karşılanmasında otomasyonun aktif hale getirilmesi ve yönetilmesine, enerji arzının güvenliği ve üretkenliğine kadar YZ’ nin sektörde halen yararlanılmakta olan sayısız kullanım alanı ele alındı. Bu alanlarda daha ileri gelişmeler sağlamak için potansiyel olduğu, ancak YZ araçlarının daha geniş uygulama alanı bulması, yüksek kalitede kapsamlı ve yapılandırılmış veriye erişim ihtiyacı, dijital becerilerdeki eksiklik, güvenilirlik ve güvenlik endişeleri, amaca uygun düzenlemeler, kurumlar ve süreçlerin oluşturulması gibi konularda engeller olduğu kaydedildi.
Enerji sistemlerinin optimizasyonunda YZ uygulamaları için bir planlama gerektiği, böylelikle deneyim ve en iyi uygulamaların daha hızlı paylaşılacağı, etkileri ve yararlarının daha iyi kavranabileceği belirtildi.
Enerji ve YZ için ilkeler:
Konferansın kapanış bölümünde IEA İcra Direktörü Fatih Birol görüşmeler sonucunda ortaya çıkan ilkeleri şöyle vurguladı:
- Enerji, özellikle elektrik olmadan YZ de olmaz. Enerji sektörünün YZ, veri merkezleri ve dijital altyapı için hızla sürdürülebilir enerji temin etmesi ve veri merkezleri ile YZ’ nin elektrik sektöründeki güvenli dönüşüme katkı koyması sağlanmalıdır.
- Siber güvenlik ve şebeke esnekliğinin iyileştirilmesi dahil, YZ’ nin enerji güvenliğinin artması için sağlayacağı katkılar kritik önemdedir.
- Karar verme ve planlama konusunda verilerin güvenli paylaşımı yoluyla daha fazla şeffaflığa ihtiyaç duyulmaktadır. Veri paylaşımı, bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla, veri merkezlerinin kapasitesi, elektrik tüketimi ve temini ile verimliliğine ilişkin temel parametreleri kapsamalıdır.
- YZ’ nin enerji sektöründeki kullanımı, bugün olduğu şekilde dijital teknoloji ve enerji erişimindeki ayrımlar gibi olmamalı, hakkaniyetli, eşitlikçi ve düzenli bir dönüşüm desteklenmelidir; bunun için kapsayıcı ve tüketici odaklı yaklaşımlara ihtiyaç vardır.
- YZ’ nin güvenli, ödenebilir ve kapsayıcı enerji dönüşümünde yerini alabilmesi için, temiz enerji inovasyonu, YZ’ nin kullanımını hızlandırmak ve günümüzdeki enerji sisteminin performansını optimize etmek de dahil olmak üzere, bunlara olanak saplayan ve destekleyen politikaların ve iş modellerinin oluşturulması önemlidir.
- IEA’ nın da önemli bir rol oynayacağı uluslararası forumlar vasıtasıyla, politikalara yön verenler ile enerji endüstrisi, teknoloji sektörü, finans kuruluşları ve akademi ile sivil toplum arasında sürekli diyaloğun sağlanmasına ihtiyaç vardır.
Gelecek adımlar:
Söz konusu görüşmeleri sürdürebilmek için olanak sağlayan YZ Eylem Zirvesi, G7/G20 ve gelecekteki IEA toplantıları gibi platformlar ve önerilen süreçler katılımcılar tarafından memnuniyetle karşılandı.
Chair’s Summary of the High-Level Roundtable on Energy & AI – News – IEA