Not: 36. Sayımızda, “Veri merkezlerini uzaya taşımalı mıyız?” başlıklı veri merkezini konu alan yazı yayınlamıştık. Ekli yazıda Veri Merkezlerinin okyanusa batırma konusu yer alıyor.
Çin, yapay zekayı serin tutmanın alternatif bir yolu olarak okyanusa veri merkezleri batırarak dünyanın geri kalanının önüne geçiyor. Not: Bu makale özetlenerek tercüme edilmiştir.
You Xiaoying ve Andrea Thompson
Çin, ekonomisini büyütmek için yapay zekâya, bulut bilişime ve diğer dijital teknolojilere büyük yatırım yapıyor ve bu yatırımın büyük bir kısmı, bilgi işlem gücünü artırmak için hızla veri merkezleri inşa etmeyi içeriyor. Ancak bu devasa sunucu kümeleri giderek artan miktarda enerji tüketiyor ve her biri, ürettikleri ısıyı taşımak için günde yüz binlerce galon su tüketiyor. Bu, Çin’de ve diğer ülkelerde bu tesislerin, tarımdan günlük içme suyuna kadar insan yaşamıyla doğrudan bağlantılı su talebiyle giderek daha fazla rekabet edeceği anlamına geliyor. Kâr amacı gütmeyen gazetecilik kuruluşu SourceMaterial ve The Guardian’ın araştırmasına göre, birçok şirket veri merkezlerini Arizona, İspanya’nın bazı bölgeleri ve Orta Doğu gibi dünyanın en kurak bölgelerine yerleştirdi çünkü kuru hava, ekipmanların nemden zarar görme riskini azaltıyor. Kısmen su endişelerini gidermek için Çin, şu anda en yağışlı yere, yani okyanusa bir veri merkezi kuruyor.
Haziran ayında, Çin’in yapay zekâ merkezlerinden biri olan Şanghay kıyılarından yaklaşık altı mil açıkta, rüzgar enerjisiyle çalışan bir su altı veri merkezinin inşasına başlandı. [Daha fazlasını okuyun: Google’ın Yapay Zeka Yanıtlarının Çevreye Maliyeti Ne Kadar?] Enerji odaklı düşünce kuruluşu Ember’da veri merkezleri üzerine araştırmalar yapan analist Shabrina Nadhila, “Çin’in iddialı yaklaşımı, düşük karbonlu dijital altyapıya doğru cesur bir geçişin sinyalini veriyor ve sürdürülebilir bilişimdeki küresel normları etkileyebilir” diyor.
VERİ MERKEZLERİNİ SERİN TUTMAK
Veri merkezleri, artan otomasyonlarıyla bu tür ihtiyaçları giderek artıran işletmeler için bilgi depolar ve karmaşık hesaplamalar yapar. Sunucuları sürekli ve birbirine yakın çalıştığı için bu tesisler büyük miktarda elektrik ve su tüketir ve yan ürün olarak atık ısı üretirler; bu da ekipmanlara zarar verebilir ve verileri yok edebilir. Bu nedenle sürekli soğutulmaları gerekir.
Sıradan bir veri merkezinin tükettiği elektriğin yaklaşık yüzde 40’ı bu amaç içindir. Bu enerjinin çoğu, sunucuların etrafında dolaşan veya yakınlarında buharlaşarak sıcaklıklarını düşüren havaya püskürtülen suyu soğutmak için kullanılır. Bu su yer altından, yakındaki nehirlerden veya derelerden ya da geri kazanılmış atık sudan gelebilir. Şanghay açıklarında inşa edilen rüzgar enerjisiyle çalışan bir su altı veri merkezinin bir sanatçı tarafından canlandırılması. Şanghay Hailanyun Teknolojisi Bunun yerine, su altı veri merkezleri, ısıyı emip uzaklaştırmak için sunucu raflarının arkasındaki bir radyatöre deniz suyu pompalamak için borular kullanır. Şanghay veri merkezinin arkasındaki şirket olan ve bazen HiCloud olarak da anılan Hailanyun, Çin Bilgi ve İletişim Teknolojileri Akademisi ile yapılan bir değerlendirmenin, projesinin doğal soğutma sayesinde karadaki veri merkezlerine kıyasla en az yüzde 30 daha az elektrik kullandığını gösterdiğini söylüyor.
Hailanyun sözcüsü Li Langping, Şanghay merkezinin enerjisinin yüzde 97’sini karşılayacak yakındaki bir açık deniz rüzgar çiftliğine de bağlanacağını söyledi. Projenin ilk aşamasının 396 ila 792 yapay zeka destekli sunucuyu barındıracak kadar 198 sunucu rafı içerecek şekilde tasarlandığını ve Eylül ayında faaliyete geçmesinin planlandığını söyledi. Ayrıca, OpenAI’nin 2022’de yayınladığı ve ChatGPT’yi ince ayar yapmak için kullandığı büyük dil modeli GPT-3.5’in bir gün içinde eğitilmesine eşdeğer bir işlem gücü sağlamasının beklendiğini de ekledi. Ancak Hailanyun’un Şanghay merkezi, tipik bir kara tabanlı merkeze kıyasla küçük: Çin’deki orta ölçekli bir veri merkezinde normalde 3.000’e kadar standart raf bulunurken, süper ölçekli bir versiyon 10.000’den fazla raf içerebilir.
ABD’DE Hailanyun’un 223 milyon dolarlık Şanghay hamlesinin merkezinde, Microsoft’un on yıldan uzun bir süre önce Project Natick adı verilen bir çalışma kapsamında öncülük ettiği bir teknoloji yer alıyor. Bu çalışmada şirket, İskoçya kıyılarında yüzeyin 117 fit altına 800’den fazla sunucu taşıyan bir nakliye konteyneri büyüklüğünde bir kapsül batırmıştı. İki yıl sonra kapsülü yukarı çeken Microsoft, su altı veri merkezlerinin “güvenilir, pratik ve enerjiyi sürdürülebilir bir şekilde kullandığını” keşfetti.
Microsoft, 2020’de yayınlanan bir basın bülteninde, deneyin karadaki veri merkezlerine kıyasla daha az bozuk sunucuyla sonuçlandığını, çünkü geminin kapatılıp oksijenden daha az aşındırıcı olan nitrojenle doldurulduğunu söyledi. Şirket, insan eksikliğinin ayrıca ekipmanların karadaki bir merkezde hasara yol açabilecek fiziksel temaslardan veya hareketlerden kaçınılması anlamına geldiğini belirtti. Hailanyun, su altı veri merkezinin ilk aşamasını Aralık 2022’de Hainan kıyılarında okyanusa yerleştiriyor. Şanghay Hailanyun Teknolojisi Ancak Microsoft’un Project Natick’i rafa kaldırdığı bildirildi. Şirket sözcüsü, projenin sonlandırılıp sonlandırılmadığına ilişkin soruları yanıtlamadı. Bunun yerine şu açıklamayı yaptı: “Şu anda suda veri merkezlerimiz olmasa da, veri merkezi güvenilirliği ve sürdürülebilirliği etrafındaki yeni kavramları keşfetmek, test etmek ve doğrulamak için Project Natick’i bir araştırma platformu olarak kullanmaya devam edeceğiz.” Hailanyun, Amerikan şirketlerini geride bırakmayı hedefliyor: Şanghay projesi başarılı olursa, Li şirketinin Çin hükümetinin desteğiyle açık denizde, rüzgar enerjisiyle çalışan su altı veri merkezlerinin büyük ölçekli konuşlandırılmasına doğru sıçrama yapmasını bekliyor.
Yeni nesil düşük karbonlu altyapı konusunda uzmanlaşmış, Kaliforniya Üniversitesi, Davis’te doktora sonrası araştırmacı olan Zhang Ning, Hailanyun’un Aralık 2022’de Hainan’da yürütülen bir pilot projeden 30 aydan kısa bir sürede ticari dağıtıma geçtiğini belirtiyor – “Microsoft’un Project Natick’inin asla denemediği bir şey.” Günlük Bültenimize Kaydolun Bize e-postanızı vererek, Today In Science bültenini ve Kullanım Şartlarımızı ve Gizlilik Politikamızı almayı kabul etmiş olursunuz.
Sualtı veri merkezlerinin görünürdeki faydalarına rağmen, bazı endişeler devam ediyor; özellikle de olası çevresel etkiler konusunda. Microsoft araştırmacıları, kapsüllerinin denizde yerel bir ısınmaya neden olduğunu, ancak etkisinin sınırlı olduğunu buldular. “Bir Natick gemisinin birkaç metre aşağısındaki su, en fazla birkaç binde bir derece daha sıcak olurdu” diye yazdılar. Ancak diğer araştırmacılar, su altındaki veri merkezlerinin, alışılmadık derecede yüksek okyanus sıcaklıklarının olduğu bir dönem olan deniz sıcak hava dalgası sırasında su biyoçeşitliliğine zarar verebileceğini söylüyor. Bu durumlarda, gemiden çıkan su daha da sıcak olacak ve suda yaşayan canlıların hayatta kalmak için ihtiyaç duyduğu oksijenin daha azını içerecektir, 2022 tarihli bir makale belirtildi.
Sunucuları ve diğer ekipmanları taşıyan iki su geçirmez konteyner, Kasım 2023’te Çin’in ilk ticari su altı veri merkezinin bir parçası olarak Hainan kıyılarında okyanusa indirildi. Şanghay Hailanyun Teknolojisi Bir diğer endişe ise güvenlik. 2024 yılında yapılan bir araştırma, su altı hoparlör sistemlerinin çıkardığı belirli seslerin su altı veri merkezlerini tahrip edebileceğini ortaya koydu. Bu durum, ses kullanan kötü amaçlı saldırılar konusunda endişelere yol açıyor. Bu tür endişelere yanıt olarak Hailanyun, 2020 yılında Güney Çin’in İnci Nehri’ndeki test kapsüllerinden birinde yapılan bir değerlendirmeye atıfta bulunarak su altı veri merkezlerinin “çevre dostu” olduğunu söylüyor. Li, “Su altı veri merkezinin yaydığı ısı, çevredeki suda bir dereceden az sıcaklık artışına neden oldu” diyor. “Neredeyse hiçbir önemli etkiye neden olmadı.” Su altı veri merkezi konsepti Çin dışında da giderek daha fazla ilgi görüyor gibi görünüyor. Güney Kore de dahil olmak üzere ülkeler bu konsepti hayata geçirme planlarını duyururken, Japonya ve Singapur okyanus yüzeyinde yüzen veri merkezleri kurmayı düşünüyor. Zhang, diğer kıyı bölgelerinin bu trende dahil olup olmayacağının teknik uygulanabilirlikten çok, potansiyel operatörlerin “Çin’in şu anda büyük ölçekte ele aldığı” düzenleyici, ekolojik ve tedarik zinciri sorunlarını ne kadar hızlı çözebileceğine bağlı olduğunu söylüyor.
https://www.scientificamerican.com/article/china-powers-ai-boom-with-undersea-data-centers/