Bu yazı Editör tarafından derlenmiştir.
Yapay zekanın giderek gelişmesi ve kullanımının artmasıyla birlikte, yapay zeka okuryazarlığı kavramı hem bir zorunluluk hem de önümüzdeki yıllarda mesleki hayatta kalmanın bir aracı olarak popülerlik kazanmıştır.
Ancak, birçok kişi için bu hala soyut bir kavram ve aslında neyi gerektirdiğine dair farklı görüşler var. Yapay zeka hakkında temel bilgi nedir? Farklı profesyonellerin yapay zeka ile ilgili ne tür bilgilere sahip olması gerekir?
Yapay zeka okuryazarlığı tartışmasını iki bölüme ayıracağım: Bir zorunluluk olarak yapay zeka okuryazarlığı ve mesleki bir gereklilik olarak yapay zeka okuryazarlığı. Ayrıca, 2025’te herkesin bilmesi gerektiğine inandığım şey hakkındaki bakış açımı da paylaşacağım.
1. Bir Zorunluluk Olarak Yapay Zeka Okuryazarlığı
Yapay zeka okuryazarlığını bir zorunluluk -yasal bir zorunluluk- olarak tartışmak için harika bir kaynak AB Yapay Zeka Yasası’dır. Madde 4 şöyle der:
“Yapay zeka sistemlerinin sağlayıcıları ve uygulayıcıları, kendi adlarına yapay zeka sistemlerinin işletilmesi ve kullanımıyla ilgilenen personellerinin ve diğer kişilerin yeterli düzeyde yapay zeka okuryazarlığına sahip olmasını sağlamak için, bu kişilerin teknik bilgi, deneyim, eğitim ve öğretimlerini ve yapay zeka sistemlerinin kullanılacağı bağlamı ve yapay zeka sistemlerinin kullanılacağı kişileri veya kişi gruplarını göz önünde bulundurarak, ellerinden gelenin en iyisini yapacak önlemler alacaktır.”
Gerekçe, yapay zeka okuryazarlığı yükümlülüğünü açıklığa kavuşturarak, yapay zeka okuryazarlığı çabalarının sağlayıcıları, uygulayıcıları ve etkilenen kişileri şu konularda bilgiyle donatması gerektiğini ortaya koymaktadır:
- Temel hakları korumak;
2. Sağlık ve güvenliği korumak;
3. Yapay zeka bağlamında demokratik kontrolü etkinleştirmek;
4. Tüm ilgili tarafların yapay zeka sistemleri ile ilgili bilinçli kararlar almasına yardımcı olmak;
5. Yapay zeka sisteminin geliştirilmesi sırasında teknik unsurların doğru uygulanmasını anlamak;
6. Yapay zeka sistemlerini kullanırken koruyucu önlemler uygulamak;
7. Bir yapay zeka sisteminin çıktısını yorumlamak;
8. Etkilenen kişilerin yapay zeka yardımıyla alınan kararların kendileri üzerinde nasıl bir etkisi olacağını anlamalarına yardımcı olmak;
9. AB Yapay Zeka Yasası’na uymak;
10. AB Yapay Zeka Yasası’nın nasıl uygulanacağını anlamak;
11. Çalışma koşullarını iyileştirmek;
12 . AB’de güvenilir yapay zeka inovasyonunu pekiştirmek;
13 . Yapay zeka sistemlerinin kullanımıyla ilgili faydaları, riskleri, güvenlik önlemlerini, hakları ve yükümlülükleri öğrenmek;
Özetle, Yapay Zeka Yasası açısından bakıldığında, Yapay Zeka okuryazarlığı; temel hakların korunması, Yapay Zeka Yasası’na uyulması ve Yapay Zeka’nın AB’nin güvenilir Yapay Zeka yaklaşımıyla uyumlu bir şekilde geliştirilmesi, dağıtılması ve kullanılmasının sağlanması gibi Yapay Zeka ile ilgili bilgiye sahip olmak anlamına geliyor.
Bu, AB’nin YZ okuryazarlığına yaklaşımı ve YZ Yasası’nda nasıl yansıtıldığıdır. Diğer ülkeler YZ’ya farklı düzenleyici yaklaşımlar benimsiyor, bu da YZ okuryazarlığı yükümlülüğünün farklı bir çerçeveye sahip olabileceği anlamına geliyor.
- Örneğin Çin’de Pekin Belediye Eğitim Komisyonu, Eylül ayından itibaren Pekin okullarında YZ eğitiminin zorunlu olacağını duyurdu. Okullar, bağımsız dersler veya diğer derslere entegre edilmiş şekilde yılda en az sekiz saat YZ eğitimi sunmak zorunda kalacak .
- 2024 yılında Kaliforniya, YZ okuryazarlığını ve medya okuryazarlığını eyaletin müfredat çerçevelerine dahil eden Meclis Tasarısı 2876’yı yürürlüğe koydu. Bu Tasarıya göre, YZ okuryazarlığı şu şekilde tanımlanıyor:
“Yapay zekanın nasıl çalıştığına ilişkin bilgi, beceri ve tutumlar, prensipleri, kavramları ve uygulamaları ile yapay zekanın nasıl kullanılacağı, sınırlamaları, etkileri ve etik hususlar dahil.”
Hukuki açıdan bakıldığında, yapay zeka okuryazarlığı, AB Yapay Zeka Yasası’nda olduğu gibi, yapay zeka sistemlerinin sağlayıcıları ve uygulayıcıları için bir yükümlülük şeklini alabilir veya örneğin eğitim sağlayıcılarının müfredatı yapay zeka ile ilgili bilgileri içerecek şekilde güncelleme yükümlülüğü şeklinde olabilir.
2️. Mesleki Bir İhtiyaç Olarak Yapay Zeka Okuryazarlığı
Dünyanın çoğu yerinde, muhtemelen belirli bir YZ okuryazarlığı gereksinimi veya zorunluluğu olmayacaktır. İnsanlar, YZ hakkında bilgi edinip edinmeyeceklerine, ne zaman ve nasıl bilgi edineceklerine ve bu bilgiyi işlerine entegre edip etmeyeceklerine karar verme özgürlüğüne sahip olacaklar.
Bana göre, her bilgi çalışanı YZ yönetimi de dahil olmak üzere YZ konusunda becerilerini geliştirmeli. Neden?
Yapay zeka, benzeri görülmemiş bir ölçekte mevcut sistemlere ve değer zincirlerine entegre ediliyor. Teknolojiyle hiçbir ilgisi olmayan ürünler ve hizmetler bile bir noktada yapay zeka destekli işlevlere veya yapay zekayla ilgili çıkarımlara sahip olacak.
Yakında yapay zekayı ve yapay zeka yönetişimini anlamak, interneti nasıl kullanacağınızı bilmek kadar önemli olacak.
Günümüzde, iş arayan bir bilgi işçisiyseniz ve e-posta, takvim, sosyal medya, paylaşılan dosyalar, bulut hizmetleri ve görüntülü konferans gibi çevrimiçi araçlar da dahil olmak üzere interneti nasıl kullanacağınızı bilmiyorsanız, uygun bir işveren bulmanız muhtemelen uzun zaman alacaktır.
1995’te durum böyle değildi. O sıralarda, çoğu insan hala çevrimiçi araçları kullanmayı öğreniyordu ve bahsettiğim araçlardan bazıları henüz mevcut bile değildi. Tamamen çevrimdışı olmak bazı alanlarda hala profesyonel olarak kabul edilebilirdi.
2025 yılı, yapay zeka çağında 1995 yılına denk geliyor. Birçok bilgi çalışanı için, yalnızca temel bilgileri bilmek hâlâ kabul edilebilir—örneğin, birkaç yapay zeka destekli araç kullanmak. Ancak bu hızla değişecek.
1995 benzetmesini sürdürecek olursak: sadece on yıl sonra, 2005’te, bir bilgi işçisi olsaydınız ve potansiyel işvereninize çevrimiçi araçları nasıl kullanacağınızı bilmediğinizi söyleseydiniz, aşırı derecede çağdışı görünürdünüz. Öte yandan, 2005’te çevrimiçi araçları kullanmada başarılı olsaydınız, meslektaşlarınıza göre önemli bir üstünlüğe sahip olurdunuz (ve hatta belki de başarılı bir iş kurardınız).
Yapay zeka okuryazarlığı artık isteğe bağlı değil. Hem stratejik bir avantaj hem de özellikle bilgi işçileri için profesyonel bir gereklilik.
2035’e gelindiğinde, YZ ve YZ yönetimi hakkında hiçbir bilgisi olmayan bir bilgi çalışanı bir dinozor gibi görünecek. Bu alanlarda başarılı olanlar, meslektaşlarına göre de büyük bir üstünlüğe sahip olacak.
Hem genç hem de kıdemli profesyonellere tavsiyem aynı: Eğitime, becerilerinizi geliştirmeye, güncel kalmaya ve yapay zeka yönetimi de dahil olmak üzere yapay zekayla ilgili becerileri uygulamaya odaklanmak uzun vadede karşılığını verecektir.